زگیل تناسلی و یا وارت تناسلی

زگیل که به آن وارت و یا  Verruca می گویند، غده‌ای گوشتی است که انواع آن بر روی دست و پاها رشد می‌کند، اما ممکن است بر روی تمام نقاط بدن رشد کند.

زگیل تناسلی[venereal wart, Condyloma acuminatum, Verruca acuminata و یا genital wart]، زگیلی که بر روی آلت تناسلی ایجاد می‌شود.

زگیل معمولاً یک تومور خوش خیم کوچک و زبر است که می‌تواند به گل کلم یا یک تاول سفت و سخت شباهت داشته باشد.

زگیل‌ها در اثر ژنوتایپ های کم خطر خانوادهٔ ویروس پاپیلوم انسانی (low risk HPV) ، ایجاد می شوند و وقتی با پوست شخص آلوده تماس ایجاد شود واگیردار هستند.

بیش از 150 گونه ویروس HPV وجود دارد، آن‌ها می‌توانند بر روی پوست، در داخل دهان، بر روی اندام جنسی و نواحی مقعد رشد کنند.

نوع معمول ویروس HPV گرایش برای رشد بر روی پوست را دارد (مانند دست و انگشتان)، در حالی که انواع دیگر ویروس HPV تمایل برای زدن زگیل بر روی آلت تناسلی را دارند.

گونه‌های ۶ و ۱۱ این ویروس، باعث ۹۰٪ موارد زگیل هستند.

این ویروس وارد سلول‌های سطحی پوست ( کراتینوسیت ها) شده، می‌‌توانند ضایعاتی چون زگیل ساده گرفته تا سرطان‌های پوستی‌ غیر ملانومی ایجاد کنند.

نزدیک به ۴ سده پیش از میلاد مسیح، بقراط برای نخستین بار زگیل پوستی‌، و تناسلی را توصیف کرد، و شرح داد که اگر این ضایعات زخمی شوند، می‌‌توانند به سرطان بینجامند.

از آن زمان همگان دانستند که زگیل یک بیماری عفونی‌ است.

بنابراین بر مبنای محل درگیری زگیل به دو گروه زگیل های پوستی و زگیل تناسلی طبقه بندی می شود.

فقط 40 ژنوتایپ آن مربوط به ناحیه تناسلی است و می تواند این ناحیه را آلوده کند.

اغلب این عفونت ها خود محدود شونده (self limited) و بدون علامت بوده و در بسیاری از موارد شناسایی نمی شود.

تایپ های ژنیتال HPV بر اساس ارتباط اپیدمیولوژیک آنها با کانسر سرویکس به دو دسته کم خطر (Low risk HPV) و پر خطر (High risk HPV) طبقه بندی شده اند.

تایپ های کم خطر و غیر سرطانزا می توانند سبب تغییرات با درجه کم اهمیت (low grade) ،  زگیل ناحیه تناسلی و پاپیلوماتوز تنفسی عود کننده (Recurrent Respiratory Papillomatosis) شوند.

شایع ترین این نوع تایپ ها ، 6 و 11 می باشد که عامل 90% زگیل های ناحیه تناسلی است.

زگیل‌های مقاربتی عبارت است از زگیل‌های ناحیه تناسلی (شامل مجرای ادرار، آلت تناسلی و مقعد). این زگیل‌ها از سایر زگیل‌ها مسری‌تر هستند.

علائم کلینیکی

شکل ظاهری زگیل‌های تناسلی تا حدودی مشابه زگیل‌های عادی است. فقط در محل ایجاد آنها تفاوت‌هایی وجود دارد.

دوره واگیری و بروز علایم بیماری بین چند هفته تا دو سال گزارش شده‌است؛ ولی امکان بیشتر شدن این دوره هم وجود دارد.

زیرا ویروس HPV در بدن می‌ماند و از بین نمی‌رود.

• زگیل‌های تناسلی در نواحی مخاطی بدن قادر به رشد هستند.این نواحی به شرح زیر می باشند:
• ناحیه‌ی تناسلی
• ناحیه‌ی مقعد
• ناحیه‌ی دهان، لب ها ، زبان و گلو. در صورتی که فرد رابطه ی جنسی دهانی با فرد آلوده برقرار کند امکان بروز زگیل‌ها در اطراف لب ها، دهان، زبان و گلوی فرد وجود دارد.

روش تشخیص و علائم زگیل تناسلی در زنان و مردان

وجود توده هایی برجسته ، سفت ، گوشتی شکل و توپر در اطراف نواحی تناسلی و مقعد به شکل تک زگیل هایی پراکنده در اندازه های بسیار کوچک و زگیل های خوشه ای در اندازه هایی بزرگ تر

• رنگ زگیل های تناسلی ممکن است همرنگ پوست باشد و در مواقعی هم پررنگ تر و یا کم رنگ تر از آن است.
• وجود زگیل ها در اطراف نواحی دهان که می تواند ناشی از ارتباط جنسی دهانی باشد.
• احساس سوزش و خارش در محل زگیل ها
• بروز حساسیت های متداول در محل زگیل ها
• وجود ترشح و رطوبت در محل زگیل ها
• احساس درد و خونریزی در مواقعی که زگیل های تناسلی در مسیر مجاری ادراری قرار گرفته اند و باعث انسداد آن شده است.

زگیل تناسلی در مردان

در مردان زگیل های تناسلی عمدتا در نواحی زیر ایجاد می شود.

• نوک آلت تناسلی
• طول بدنه ی آلت تناسلی
• پوست کیسه های بیضه
• مقعد

زگیل تناسلی در زنان

در زنان زگیل های تناسلی عمدتا در نواحی زیر به وجود می آید.

• مهبل
• نواحی داخلی و خارجی واژن
• دهانه ی رحم
• مقعد

شکل ظاهری انواع زگیل تناسلی در زنان و مردان

همان طور که در بالا اشاره کردیم ویروسی به نام HPV عامل ایجاد بیماری زگیل تناسلی است .

این ویروس تیپ های بسیار زیاد و متنوعی دارد .

با انجام یک آزمایش ساده به راحتی می توان تیپ ویروس HPV را که باعث ایجاد زگیل های تناسلی شده است شناسایی کرد و آن را تشخیص داد .

زگیل های تناسلی ظاهر مشخصی دارند .

این زگیل ها به شکل توده هایی سفت و برجسته در اندازه های متفاوتی در نقاط مختلف ناحیه ی تناسلی و مقعد به وجود می آیند .

زگیل های تناسلی ممکن است به شکل تک زگیل هایی پراکنده در اندازه های مختلف به وجود بیایند یا در اثر رشد و تکثیر ، گسترش یابند و به شکل زگیل های خوشه ای در اندازه های بزرگ تری ایجاد گرند .

زگیل های تناسلی معمولا هم رنگ پوست هستند ولی ممکن است در مواردی کم رنگ تر و پررنگ تر از آن شوند .

فرق زگیل تناسلی با زگیل معمولی

تمامی زائده‌هایی که بر روی بدن بر اثر این عفونت به وجود می‌آیند در اثر ابتلا به ویروس HPV می‌باشد و هیچ عامل دیگری برای ایجاد زگیل‌ها شناخته نشده‌است.

این ویروس دارای تیپ‌های مختلفی است و هر تیپ رفتار جداگانه ای را از خود نشان می‌دهد.

برخی از تیپ‌های این ویروس فقط باعث ایجاد زگیل‌های معمولی بر روی دست و کف پا و سایر نقاط بدن می‌شوند و معمولاً پس از گذشت ۱۸ الی ۲۴ ماه بدون درمان پزشکی ناپدید شده و از بین بروند.

اما زگیل‌های تناسلی گونه‌هایی از ویروس HPV هستند که بر روی ناحیهٔ تناسلی و مقعد رشد می‌نمایند و در صورتی که شخص ارتباط جنسی دهانی با فرد آلوده به ویروس داشته باشد امکان رشد این عفونت در دهان، لب‌ها، زبان و گلو وجود دارد.

همچنین زگیل تناسلی می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌ها و بیماری‌های مهلکی مانند انواع سرطان از جمله سرطان دهانه رحم و واژن در زنان شوند در صورتی که زگیل‌های معمولی چنین خطری در برندارند. این نوع زگیل ها می توانند باعث ایجاد خارش ، سوزش و رطوبت شوند .

آیا زگیل‌ها به خودی خود از بین می‌روند؟

اغلب زگیل‌ها خود به خود ناپدید می‌شوند اگرچه ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها به طول انجامد تا ناپدید شوند.

اما بعضی از زگیل‌ها هم خود به خود از بین نمی‌روند. پزشکان هنوز مطمئن نیستند که چرا بعضی زگیل‌ها به خودی خود ناپدید شده، و بعضی دیگر نمی‌شوند.

برای از بین بردن زگیل‌های تناسلی معمولاً دو روش کرایوتراپی و لیزر زگیل تناسلی تجویز می‌شود که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند.

انتقال از شخصی به شخص دیگر

زگیل‌های دستگاه تناسلی بسیار مسری هستند و ممکن است از فردی، در حین آمیزش جنسی دهانی، مهبلی و مقعدی به فرد دیگری انتقال یابد.

در خانم‌ها، زگیل ممکن است در داخل مهبل رشد کند و حتی آن‌ها از این موضوع مطلع نباشند و امکان دارد بدون آگاهی از این موضوع شوهر خود را آلوده کنند.

اساساً انتقال ژنیتال ، از طریق تماس جنسی (معمولاً همراه با مقاربت یا Coital) و یا تماس های نزدیک (intimate) مانند تماس دهانی – ژنیتال ، ژنیتال – ژنیتال غیر مقاربتی  (Non coital) صورت می گیرد.

کاندوم مانع از انتقال ویروس می‌شود، مگر آنکه ویروس از پوست ناحیه‌ای که کاندوم نمی‌پوشاند منتقل شود.

بنابراین توصیه می شود از ابتدای رابطه جنسی از کاندوم استفاده شود و این کار تا پیش از دخول به تاخیر انداخته نشود.

بنابراین مقاربت برای انتقال عفونت ضروری نیست.

در یک سری از مقالات گزارشاتی از وجود عفونت در دختران باکره گزارش شده است که به نظر می رسد اغلب آنها با رفتارهای غیر مقاربتی مرتبط باشد.

انتقال HPV بین شرکاء جنسی بسیار شایع است ، هرچند که در این نوع انتقال ، انتقال از زنان به مردان شایع تر از انتقال از مردان به زنان می باشد.

راههای غیر جنسی انتقال نظیر انتقال از مادر به جنین از طریق کانال زایمان و یا وسایل پزشکی (مثل پروب واژینال سونوگرافی) کمتر شایع است.

ثابت ترین عامل پیشگویی کننده عامل انتقال ، میزان فعالیت جنسی یک فرد ، بخصوص تعداد شرکاء جنسی یک فرد است و هرچه بیشتر امکان انتقال هم بیشتر می شود.

دوره کمون

دور کمون زگیل تناسلی قابل مشاهده بین 3 هفته تا یکسال است، ولی دوره نهفتگی تا چندین سال هم گزارش شده است که می تواند در یک رابطه طولانی مدت برای زوج ها گیج کننده و استرس زا باشد.

مثلاً ممکن است به علت دخالت سیستم ایمنی HPV تحت کنترل قرار گرفته و کاملاً پاک شده باشد و یا بصورت نهفته برای سالها حفظ شده باشد و سپس بصورت تاخیری علایم بیماری و یا زگیل تناسلی ظاهر شود که سبب مشکلات و شبهاتی در زندگی خانوادگی این افراد شود.

بنابراین زمان اکتساب را نمی توان بصورت قطعی مشخص کرد (زیرا این زگیل ها بعد از سالها دوره نهفتگی خودش ظاهر شده).

تایپ های فوق می تواند به زوجین (حتی در غیاب ضایعه و یا زگیل قابل مشاهده) انتقال یابند.

بنابراین شرکای جنسی می توانند HPV را به راحتی بین خود به اشتراک بگذارند.

استفاده از کاندوم، در صورتی که بصورت درست و مداوم صورت بگیرد، می تواند تا حدود 70% جلوی انتقال زگیل را بگیرد، ولی از آنجائیکه بافت های اطراف زگیل نیز اغلب حاوی HPV هستند استفاده از کاندوم نمی تواند بصورت کامل جلوی انتقال زگیل را بگیرد.

بهتر است تا زمان از بین رفتن زگیل از رابطه جنسی با پارتنر جدید خودداری شود، هرچند ممکن است ویروس بعد از حذف زگیل در بدن باقی بماند و به شریک جنسی جدید منتقل شود.

سیر طبیعی عفونت HPV

اغلب عفونت های HPV گذرا و بدون علامت هستند و مشکل بالینی ایجاد نمی کنند.

در زگیل های تناسلی هم مهم این است که بدانیم، اکثر افراد فعال از لحاظ جنسی ممکن است بدون آنکه هرگز خودشان متوجه شده باشند به عفونت ناشی از HPV مبتلا شده باشند و بهبود یافته باشند.

متوسط دوره یک عفونت جدید HPV (منظور یک ژنوتایپی که قبلاً به آن مبتلا نشده اند) ، در زنان و مردان تقریباً 8 ماه است.

ویروس اثر پینگ پونگی (ping pong effect) ندارد یعنی یک زوج در یک رابطه یکدیگر را مکرر آلوده نمی کند.

بعد از تماس یک فرد با یک ژنوتایپ از HPV و پاکسازی آن ، فرد احتمالاً به آن ژنوتایپ خاص ایمنی پیدا می کند.

بنابراین عفونت مجدد می تواند با تایپ جدیدی از HPV و در یک رابطه جدید رخ دهد.

خطر عفونت مجدد (re-infection) با یک تایپ خاص HPV نادر است.

در پاکسازی ویروس هم ایمنی سلولار و هم هومورال (تولید آنتی بادی) بر علیه یک ژنوتایپ خاص ایجاد شده و منجر به پاکسازی ویروس می شود.

پیشگیری

برای پیشگیری از این آلودگی واکسن وجود دارد، توصیه می‌شود هم خانم‌ها و هم آقایان از واکسن چهارگانه  و نه گانه HPV (گارداسیل) استفاده کنند (سه نوبت).

این واکسن از زگیل تناسلی، سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد، سرطان آلت تناسلی زنان و مردان که به ویروس ربط دارند پیشگیری می‌کند.

توصیه می‌شود تمام مردان و زنانی که از نظر جنسی فعال هستند این واکسن را تزریق کنند.

واکسن در صورتی که  قبل از برقراری رابطه جنسی دریافت شود بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

تحقیقات نشان داده است که افراد زیر 21 سال و 21 تا 30 ساله که واکسن HPV را دریافت می کنند می توانند خطر ابتلا به زگیل های تناسلی را تا 50 درصد کاهش دهند.

عوارض واکسن معمولا خفیف هستند و شامل زخم در محل تزریق (بالای بازو)، سردرد، تب درجه پایین یا علائم شبیه به آنفولانزا هستند. بعضی اوقات سرگیجه یا غش کردن بعد از تزریق رخ می دهد، مخصوصا در افراد بزرگسال.

شیوع

متاسفانه با تغییر نگرش و الگوهای روابط جنسی در میان جوانان در جوامع امروزی ، سن ابتلا به این بیماری بسیار کاهش یافته و بسیاری از افراد در سنین پایین درگیر این بیماری می شوند .

میزان شیوع این بیماری در زنان و مردان یکسان است و حتی کودکان هم ممکن است به این بیماری دچار شوند .

در ایران آمار کشوری از شیوع این ویروس به خصوص در مورد آقایان وجود ندارد.

بیشتر تحقیقات انجام شده در باره رابطه ویروس با سرطان دهانه رحم بوده است.

اما تحقیقات موجود رقمی بین ۵ تا ۱۳ درصد جمعیت زنان را به این ویروس آلوده می‌دانند که با متوسط شیوع جهانی (۹ تا ۱۳ درصد) مطابقت دارد.

با اینحال برخی تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که شیوع در ایران پایینتر از متوسط در خاورمیانه و دنیاست.

اگر شیوع این ویروس به اندازه شیوع جهانی آن باشد به سادگی می‌توان فهمید که افراد آلوده در ایران تعدادشان باید بسیار بیشتر از یک میلیون نفر باشد.

برای پیشگیری از این بیماری، شستشوی مناسب نواحی تناسلی پیش و بعد از رابطه جنسی با آب و صابون، استفاده از کاندوم از ابتدای رابطه جنسی و پرهیز از داشتن شرکای جنسی متعدد بسیار مهم است.

در تحقیقی در ایران بر روی والدینی که کودکان مدرسه‌ای دارند، ۷۶ درصد پدران و مادران درباره HPV هیچ اطلاعی نداشتند.

آخرین آمار ابتلا به ایدز در ایران نشان می‌دهد الگوی انتقال از اعتیاد تزریقی به رابطه جنسی تغییر پیدا کرده است.

جمعیت جوان و آموزش ناکافی در شیوع بیماری‌های آمیزشی نقش مهمی دارد بنابراین می‌توان حدس زد در نبود آموزش همگانی کافی، HPV هم مثل دیگر بیماری‌های آمیزشی شیوع بیشتری پیدا کند.

درمان

در بیشتر موارد، زگیل‌های تناسلی، پس از ۱۸ تا ۲۴ ماه، بدون بکارگیری هیچ روش درمانی، به خودی خود از بین می‌روند و یا بدون تغییر باقی بماند یا اینکه گسترش پیدا کند و عفونی شود.

توجه مهم این است که بسیاری از درمان هایی که برای زگیل در ذیل معرفی می شود خود زگیل را از بین می برد ولی خود ویروس تا مدتها ممکن است باقی بماند و به همین علت عود مجدد بیماری (بخصوص در سه ماهه اول بعد از درمان) زیاد دیده می شود.

از آنجائیکه زگیل تناسلی در طریق تماس جنس منتقل می یابد، بنابراین در صورت وجود زگیل تناسلی قبل از شروع درمان بهتر است از نظر سایر عفونت های منتقله جنسی (STDs) ها باید مورد بررسی قرار گیرند و در صورت وجود باکتری و یا ویروس دیگری ابتدا آنها درمان پیدا کنند و سپس به درمان زگیل تناسلی بپردازیم.

درمان به شکل زگیل، اندازه ، تعداد و محل آنها بستگی دارد.

هدف درمان برداشتن زگیل مشخص است.

میزان تاثیرگذاری و موفقیت درمان متغیر است و به اندازه و نوع زگیل، روش درمان و واکنش سیستم ایمنی در مقابله با ویروس بستگی دارد.

برخی بیماران نیازی به درمان ندارند یا خود ترجیح می‌دهند که تحت درمان قرار نگیرند.

با این حال اکثر زگیل‌ها پس از شروع درمان به سرعت از بین می‌روند.

زگیل تناسلی عامل ویروسی دارد و باکتری منشأ آن نیست، بنابراین آنتی بیوتیک کاربردی در درمان آن ندارد.

زگیل‌های کوچک را می‌توان با داروهای موضعی مانند پودوفیلین درمان کرد.

برای زگیل‌های بزرگتر، نیتروژن مایع به کار می‌رود(یخ درمانی). برخی زگیل‌های بزرگتر نیازمند درمان با لیزر، الکتروکوآگولاسیون یا برداشت جراحی هستند.

بطور کلی روش های درمانی متعددی برای درمان انواع زگیل وجود دارد که در ادامه با این روش ها آشنا خواهیم شد:

درمان با لیزر

لیزر درمانی موثرترین و قطعی ترین نوع درمان برای از بین بردن انواع زگیل است .

در این روش درمانی با تاباندن اشعه ی لیزر بر روی زگیل ها می توان بافتهای آسیب دیده را از بین برد .

درمان جراحی

در این روش به وسیله ی انجام عمل جراحی زگیل ها به طور کلی برداشته می شود . این روش مختص موارد خاص است .

درمان با کرایوتراپی

کرایوتراپی ( منجمد کردن ) از موثرترین و آسان ترین روش ها برای از بین برد زگیل هاست .

در این روش با استفاده از موادی مانند نیتروژن مایع زگیل ها را در دمایی بسیار سرد و تحت حرارت بسیار پایین فریز کرده و آنها را از بین می برند .

سوزاندن

از متداول ترین روش های از بین بردن انواع زگیل است که به وسیله ی جریان برق زگیل ها را از ریشه می سوزانند .

اگر روش‌های دیگر هیچکدام جواب ندهد آخرین راه سوزاندن یا بریدن زگیل می‌باشد که مؤثرترین راه نیز هست و باعث سوزانده شدن ریشه زگیل می‌شود.

داروهای موضعی

– سالیسیلیک اسید: بعد از حمام رفتن و هر روز بر روی زگیل سالیسیلیک اسید را مالیده شود. این اسید در عمق پوست نفوذ می‌کند و وقتی پوست خیس باشد این عمل بهتر انجام می‌شود.

– ایمی‌کیمود و یا داروهایی مانند پدوفیلین اگر به صورت موضعی بر روی زگیل ها استعمال شوند می توانند تا حد زیادی در از بین بردن زگیل ها موثر باشند.

درمان های گیاهی و یا خانگی   

یکی دیگر از روش‌های تجربه شده که سریعاً زگیل را بهبود می‌بخشد؛ مالیدن شیرهٔ برگ درخت انجیر بر روی زگیل است. در این روش؛ یک عدد برگ انجیر را از درخت جدا کرده و شیرهٔ سفید بیرون زده از انتهای برگ انجیر مستقیماً بر روی زگیل قرار داده می‌شود. در خیلی از موارد؛ حتی یک بار استفاده از این روش به از بین رفتن کامل زگیل می‌انجامد ولیکن دربارهٔ بسیاری از زگیل‌ها؛ این عمل می‌بایست چند بار و تا زمان از بین رفتن کامل زگیل تکرار شود.

– عسل طبیعی: یکی از مؤثرترین راه‌های درمان زگیل عسل است. چند قطره عسل طبیعی را روی پارچهٔ نخی بریزید و بر روی محل مورد نظر بگذارید. این کار را یک هفته ادامه دهید.

– سرکه سیب: یک پنبه را آغشته به سرکه سیب طبیعی نموده و به مدت 20 ثانیه روی زگیل بگذارید (بهتر است دور زگیل با یک پمادی که پایه روغن دارد مثل وازلین پوشانده شود تا از سوختگی بافت سالم دور زگیل جلوگیری شود). دو تا سه بار در هفته اینکار انجام شده تا زمانی که بطور کامل زگیل خوب شود.

در درمان زگیل های تناسلی شواهد بیانگر این نکته است که سیگاری‌ها به خوبی غیرسیگاری‌ها به درمان واکنش نشان نمی‌دهند.

اگر درمان اول موفقیت آمیز نباشد، درمان دیگری یا ترکیبی از درمان‌ها امتحان می‌شود. احتمال عود کردن زگیل نیز وجود دارد.

استفاده از صابون عطری، روغن حمام، نشستن در کف حمام، استفاده از کرم و لوسیون های واژینال تا زمان اتمام درمان ممنوع است، چون این فراورده‌ها پوست را تحریک می‌کنند.

بیمار موظف است پزشک را از باردار بودن یا احتمال بارداری خود مطلع کند، چون حاملگی بر انتخاب نوع درمان اثر می‌گذارد.